Excerpt 1

[Folio 2v]

2 Tempus et locus et rerum lapsus sensato cuique tribuunt
suadibilem, etiam sine literis, lectionem. ¹ Multiplicitas
inuitat oculum, uarietas prouocat intellectum; et tanto
in hiis cuique penetracior ² uisus, quanto ei fuerit subtilior
sensus. Nempe tam largus et latus contuendi, cogitandi, conside
randi campus humanis aperitur aspectibus, ³ ut in hac uari
etate multimoda digne uirtus exerceatur, uituperetur igna
uia. ⁴

Excerpt 2

[Folio 2v] 16 Sensus itaque si sanus fuerit, ⁵ sepi
non recluditur nec murali custodia, ⁶ quin possit mirabiliter atque
magnifice per libertatem condicionis diffuse ac sullimiter emigrare.

Excerpt 3

[Folio 3r] 2 Quod si quos altius erudiuit in puluere tamquam
solutio tributorum, flagellum frequens et pena culparum, ⁷ si quos artat et angit
pauperies rerum, putredo locorum, pietatem petentibus expando sinum,
quia misericordia sum (Ex 22:27) .

Excerpt 4

[Folio 5r]

14

Hec mecum
cogitans et reuoluens, ⁸ etiam tibi comunicanda duxi
dilectissime frater et domine, ⁹ cui Deus tribuit intellec
tum de huiusmodi latius ac liberius cogitare. Sci
as autem talem de tuis moribus estimationem me
habere, ut incuntanter michi spondeam in precordiis
Saluatoris de tue notionis familiaritate gaudere. ¹⁰
Gustum gracie gratis tuli: bonum poterit exitum, Deo
iubente, sinceritas aperire. ¹¹ Nouum ingeritur oculis,
quod exhibitum est ultro simplicibus animis. Neque enim
lapidis instar durescit ingratum, set dulcescit illatum,
tue benignitatis officium suauiter et ex sinu bone ⁱ *** uoluntatis impensum.

Non excidit memorie, nec periit
recordationi quod michi ante menses aliquot, ex duricia di
uitum tribulanti, tripliciter in ciuitate trisillaba contu
listi. Cestria trisillaba est. Nam pro responso monasterii missus et curiam comitis
aditurus, post missas in basilica Archangeli Michaelis ex
plicitas ⁱⁱ , temporalis negocii certitudinem
nactus, eciam uenerandi precursoris ecclesiam credidi uisitan
dam, ¹² quo potens meritis, exaudicione piissimus, Eterni Regis
clementiam uotis omnium impetraret. Ede sacra egressus,
cum in atrio paululum subsisterem et ex loci facie, quia
puer ibi dudum literas didiceram, ¹³ res humanas uersari et re
uersari sciens, presentia preteritis compararem; tu cum
de proximo transires et literate lucis dulcedinem dissimula
tionis tenebris tegere non ualeres, ¹⁴ clericum probans ¹⁵ et clarius
agens, salutacione oblata, alacriter accessisti, hilariter
astitisti, amabiliter deduxisti. De sinu pectoris tui ue
nit quod honestatem refunderet, quod humilitatem saperet,
quod gratiam redoleret. Fecunde unum debriat quod alteri
de facili profluebat, ¹⁶ Quod uni notum, alteri nouum. quia plerumque quod nec ciuis attendit,
peregrinus appendit. Quod unus uelut parum optulit,
alter plurimum reputauit, quia nichil adeo demulcet ani
mum, ut caste impensum caritatis obsequium.

Fateor eo
die differenter ac uarie temporis tractus effluxit: castellum tedio, set ecclesia solatio fuit; in definicione negocii
distulit me turgiditas et superbia secularium, set refouit Pulcherrimum clerici iudicium: primum turgere, postea timere! ¹⁷ [Folio 6r] honestas et amor domesticorum; et quicquid lesit aula principis,
leniuit uberius atrium Precursoris. Ibi sapuit in gut
ture mentis quantum a se differant salum maris et
sinus matris; in uno turbamur, in altero consolamur.
Tempestas docet quid tranquillitas donet; quicquid inuexit
asperum fremitus pelagi, mitigauit et fouit misericordia
proximi.

Preterea astantibus et colloquentibus nobis , repen
te ex improuiso, morum tuorum specimen placenter erupit,
qui laici loquacis laudes ingestas et glorie predicabiles
sancta quadam superbia ¹⁸ (uel, ut mitius dicam, dedignatione libera) contempsisti,Parua laus paruos deicit; temporalis stultos decipit. et discessu tuo tanquam importunam
corniculam fugiens, ne precideretur tibi merces Altissimi,
fauorem uenti et uana preconia uentilasti. Sensum su
biuit, memoriam dulcorauit, quod de apostolorum tuba sa
lubriter tonuit: gloria nostra haec est, testimonium conscientie nostre; (2Cor 1:12)
et alibi, Si testimonium hominum accipimus, testimonium Dei
maius est (1Jn 5:9). Et Iesus non se credebat Iudeis eo quod ipse
nosset omnes et quia opus ei non erat ut quid testimonium perhiberet
de homine, ipse enim sciebat quid esset in homine (Jn 2:24-5). ¹⁹ Fumus quippe
laudis humane dampnat ⁱⁱⁱ oculum et decepit animum,
tamen quod fatuum mulceat, fortem non moueat - patenter
ostendit hinc poeta et inde propheta, sicut disparat litera: ²⁰
fautor utroque tuum laudabit pollice ludum (Horace, Epistulae I. 18. 66); et apud
nos, sana me domine et sanabor, saluum me fac et saluus
ero, quoniam laus mea tu es (Jer 17:14) Ieremias.; non sis michi tu formidini spes Lauda Dominum! In Domino laudabitur anima tua (cf. Ps 33:3). Ille sentit qui illi seruit, id est Deo. [Folio 6v] mea tu in die afflictionis (Jer 17:17); et ego non sum turbatus, te
pastorem sequens et diem hominis non desideraui tu scis (Jer 17:16) .

Hac rationum consequentia et tu rite spernebas imma
turum uirtutis testimonium, sciens quam tremendum sit
uiris ueritatis iudicium. Ibi tunc lucide patuit quantum
leuitas placuit. Et fortasse non errat si quis dixerit quod,
familiaritate contubernii, saporem hunc in uiscera editui sui,
non arundo luti set amicus sponsi, Baptista transfudit.
²¹ Qui, suis temporibus, gaudium et gemitum terrenorum equa lance
pensauit, et telas aranearum fauores et furores hominum
reputauit. Iohannes suum consimilauit sibi. ²² Qui preuenit suum Dominum per ordine hu
militatis, ipse te instituit suum famulum ad semi
tam sanctitatis. Eius tu minister in domo, qui tibi ma
gister in Domino. Ideo tibi laudis lucrum, quasi lutum
pedum.

Aderant et astabant ibidem duo religionis ex
terius ascripti titulo tonsura et tegumento (utinam in
terius inscripti moribus et merito), qui altius estimantes
actum tuum compuncte ²³ prouocabantur ad bonum, sal
tem ut perpenderent censura uigili, quam libere leuipenderes
labia garruli. ²⁴

Excerpt 5

[Folio 7v]

10

Itaque
recedens a te ac retractans trinum eo die tue sinceritatis
obsequium, uidelicet occursum, alloquium et affectum; etiam inter
pretari cepi mecum trisillabum tue ciuitatis uocabulum, Ciuitas nostra trisillaba est; igitur interpretemur. uertendo
ac uersando, si forte quod pluribus tegebatur, planum fie
ret; et quod latet languidos lucidis, ²⁵ hoc est literas amantibus,
eluceret. Iudicii tui censuram non potero formidare,
qui sensa cordis inducor
ex fiducia tue fraternitatis expri
mere. Si male, si minus quicquam intulerim; unus risum,
alter ueniam prestare curabit.
Et tamen si quid erit con
sonum ad euidentiam rerum, literatus testimonium da
bit et habitator assensum. Qui obseruat uentum non seminat et qui considerat nubes numquam metet (Eccl 11:4). Hoc in Salomone. Acceptet quisque ut uolue
rit, ego pauca hec tibi scribo. Ubi comune sufficit et
solatur exemplum, quia quantumlibet fuerit uiator
simplex et sanctus, uicum et mansiones hominum tam fortunatus *** non poterit pertransire, ut ei parcens uel deferens impuden
tia canum a latratu ualeat abstinere. Nec tamen in eos
ipse peccat aut prouocat, set canes irrationabilis usus
ad rabiem tumultus inflammat.Canes ut canes agunt. Set nos, meliora sperantes,
quia modica non parent et terre contigua uenti pertranseunt,
accingamur ad reliqua simplicitatis instancia.

Excerpt 6

[Folio 8r]

20

Ego uero de tua tuorumque bonitate presumens, ²⁶ Scriptor ad contribules. quibus con
satus et fotus in Dei misericordia, temporis tractus, hactenus duxi, cum
satis gratum censeam, uel calamo uel colloquio, tanquam cum karissimis,
conferre uobiscum, capitalem prouincie locum utinam possem
preconio ad homines, prece ad Deum, clarissime comen
dare. Quae et indigenis notior et diligentibus est *** decora. Qui meliorem querit, compede non tardatur.

Excerpt 7

[Folio 8v]

4

Itaque, mi domine frater, ut michi uidetur,
aut propheta fuit aut prophetam consuluit, ²⁷ Tanta est consonantia. qui cuitatem tuam primus
instituit, qui situm delegit, qui nomen aptauit. Ut enim
de presentibus et modernis dicam, ut anteriora non taceam, ut
antiqua contingam, ²⁸ ideo fortasse dicta Cestria quasi cis tria,
eo quod in tribus uideatur esse constructa.Unde ^iv Cestria prima interpretacio: literatus episcopus, liberalis archidiaconus, lucidus clerus. Trino ut constat modo,
rebus attestantibus, hodie cernitur clara, quia literatum habet episcopum, liberalem archdiaconum, ²⁹ lucidum clerum. Quem
iccirco dicam lucidum, quia sibi inuicem et ad extraneos, bonum pa
riter et benignum, beniuolum atque benedictum et benedicentes ³⁰
in Iohanne Baptista, Dominum Iesum Christum. Si autem michi obicit quis
interpretatum me quidem consequenter et recte, set non stabiliter
et extente,Et si mutatur, set nunc ita cernitur. propter rotam uolubilis mundi et maliciam die
rum posse fieri, ut sortiatur ipsa ciuitas episcopum, non ut nunc,
set illiteratum, hebetem, et bauosum; ³¹ archdiaconum aua
rum, odilibilem, et obscurum; clerum non lucidum quidem set li
uore mutuo et libidinum fece, inferni clibano depu
tandum, queramus aliam interpretacionem ad reficiendam
studiosi mentem, ut si priorem contigerit deperire, consonanter
possit secunda succedere.Secunda interpretacio Cestrie.

Igitur ex usu longo et Dei dono
tripliciter se ostendit Cestria, quia prestat et preminet
probitate procerum, pietate ciuium,Probitas procerum, pietas ciuium, religio monacorum. religione monacorum. Venerabilis comes Hugo uocauit, uitalis Anselmus archiepiscopus affuit, et ad reparandam senectutem morum rel
igio uiruit atque conualuit. Si probitas non fuisset, improbi
tas obfuisset; si pietas dormisset, impietas deleuisset;
et precipue si religio non fuisset, ciuitas interisset. Set
Deus omnipotens et inuisibilis in sua maiestate, eciam uisibiliter et uener
abiliter operatur ex sua bonitate, ut cum locus idem colli
mitetur liuidis hostibus, euidenter et excellenter muniatur a
cladibus. Qui cum habeat patronos plures et precipuos de po
tentissimis paradisi, qui aerem salutis et diem pacis impe
trent ciuitati; unam tamen de infirmo sexu, firmissimam
sanctitate,De beatissima Wereburga. laudabiliter et letissime prouidit ex suo munere,
que puellari uirtute et preclara uirginitate refulgens,
ciuem tuendo, ciuitatem tenendo, contra aduersa omnia suis
sufficiat meritis incolas obumbrare. Nam regis filia et sponsa Regis regionem secundum nomen suum ³² tuetur
ab emulis, quia conuirginalis Virginis Matris uotis
suis dulciter inclinat uiscera Saluatoris. Et ideo
facile tuetur urbem, quia sponsum habet orbis Auc
torem. Cui nichil arduum uel difficile, saluam et inco
lumem gloriosis precibus asseruare, et supplicem familiam
gregis sui et humilem fidem simplicis populi. Quod
si prauitas nostra prouocat ulcionem, ad prima flagella
penitentibus nobis sanctitas illius auertet sentenciam Iudicis.
Igitur hec secunda interpretacio, si sedet animo, concedatur, *** et si placet adici, etiam tercia connectatur.

Ita tamen ut
liceat pauca premittere et ad supplementum precedentium, que
animum pungunt, liberius non tacere. Nam si per frigus in
ertiae proceres languent, ciues lugent, monachorum oraciones
latent; si terret et turbat hostis incursio, urbis impres
sio, plebis euersio, amputabit risum nostrum rota temporis et
dierum malorum, et non dabit iocum et cachinnum, set profundum ge
mitum et lamentum, ut Iesu uiscera deprecemur ex sinu misericordie sue,
quo liceat afflictus aliquantulum respirare. Quod si malum
nobis optatur ab alienis et malum ingeritur indesinenter a nostris,Hec ^v sepe experimentis tenemus. et illi non cessant destruere,
qui tenentur ex iure construere, non im
putetur istud monachis segniter orantibus, uel sanctis in amenita
te celi et regno Dei cum requie dormitantibus; set ascribatur eisdem
ciuibus ab ingenua consuetudine recedentibus, et eorum aridis atque
arefactis ab elemosinarum impensione uisceribus.

Excerpt 8

[Folio 10r]

13

Hec breuiter dixerim ad consolationem ciuium,
et ut proceres timeant Dei iudicium et monachi misericordie
uiros se probent pio et fideli patrocinio apud Deum.

Excerpt 9

[Folio 10v]

3

Hiis per digre
sionem transeunter explicitis, ad terciam interpretacionem nostre
Cestrie ueniamus.

Excerpt 10

[Folio 11r]

15

Idem tunc Deus
agnoscebatur, ³³ cuius et nunc potencia, sapiencia, bonitas
non mutatur. ³⁴ Qui tunc pauit Ierosolimam, ipse nostram
nunc pascit et Cestriam, non per industriam Salomonis,
set per indulgentiam Saluatoris;
Quia idem Deus. non propter miserie nostre me
rita, set propter misericordie sue munera; non per sedulitatem duodecim pre
fectorum, set per sanctitatem uenerabilium patronorum, quorum pre
cipue Petrus, qui preminet in coro apostolorum, tanquam creditis
a Christo ouibus, salutis pastum et uere benignitatis impen
dit obsequuium. Qui gregi rationabili fidelissimus pastor est,
pro quo et in crucem actus est. ³⁵ Et posuit apud nos memoriam suam in centro urbis,Probet oculis suis habitator. ut quasi dulcius atque *** diligentius nobis prospiceret ex medulla cordis ³⁶ maternus et
compassibilis spiritus eius, suauis affectus illius. Et si dissimu
lamus attendere, ipse non desinit pectus impendere. Caritatis existens totus, tutos ciues seruat ab hostibus. ³⁷ Qui feliciter
debriatus ex fonte Dei ueritati dicebat tu scis quia amo te (Jn 21:17)
et ueritatem amoris impendens Patri Deo populum satagit
custodire.

Set ne ultra differam et totam inferam tertia
consonancia nominis Cestrie et ipsa ex trina constat euidentia Tercia interpretacio Cestrie. quia
indeficiens Patris bonitas ex tribus locis, tanquam excurrentibus
famulis, nobis prouidet alimenta, scilicet ex insula Hibernorum, ex
uicinia Britonum, ex prouincia Anglorum. Hibernus, Britto, et Anglus. Intelligat Cestria
Dei donum et non refundat ingratitudinis acetum, set referat
suauiter ac suppliciter munera graciarum, apertissime intuens
qualiter eam Hibernus adorat cum piscibus et portu maris,
Britannus apportat carnes et copiam pecoris, Anglus ef
fundit sacculos segetis. Comedat igitur cum leticia suum panem, intime
laudans Lucis Auctorem, non auertens animum quod ita sit,
set pie aduertens quam paterne Superna Sapientia dispensauit.
Hec
ego (pro certo noueris) non paruipendo, set Deum benedixerim, qui sic nobis
prouidit in orbis extremo. Et quia res clamat, lector assenti
at; non confundat naturam, contempnens patriam suam.Naturale feras et aues sua diligere lustra et latibula.
Immo, si casus abreptum uel uis necessitatis euexerit, forte
trans Indiam, tenetur ubique locorum, ex uoto beniuolentie,
natale solum extollere, diligere, comendare. Quod si permo
uet artior ac minor amenitas et aptitudo, non ideo du
catur contemptui neque odio quia facile continget ut superu *** eniens alienigena quispiam uersipellis et callidus, temporis
lapsu conuena factus et habitator inscriptus, stulti ciuis uituperium augeat, et ipse subridens cum non habe
at talem, non inde recedat. Et quantum arbitror, plures sunt
populi sub axe poli, quibus ignota est Cestria, quibus panis,
carnis et piscis longe impar est copia, et tamen pro tempore se
cuntur in armis castrorum ordines, et soluere satagunt
festos dies. Libet igitur inferre conclusionem, quoniam sicut dixit
Daniel, Daniel. dissoluens sompnia regis: uerum est sompnium et uera
interpretacio eius (Dan 2:45); sic et nos dicimus, uerum est uocabulum Cestrie et
uera planatio ³⁸ eius. De nomine diximus, de situ et habitudi
ne annectamus.

Primo uiuendum quod Cestria est, que edificatur
ut ciuitas, cuius positio inuitat aspectum.De situ Cestrie. Quae in occi
duis Britannie posita, legionibus ex longinquo uenientibus
receptoria quondam ad repausandum fuit, et Romani seruans limitem imperii, claues, ut ita dixerim, Hibernorum custodire suffecit.
Nam contra aquilonare cornu Hibernie opposita, non tam crebro
quam continue ob causas meantium et comoda mercium diuer
sarum uelis aptatis, uiam aperit cursibus nauium atque nau
tarum. Dumque orientem uersus protendit intuitum, non solum Ro
manam ante se cathedram et imperium, uerum et orbem prospicit uniuersum,Speculum sibi est Cestria. ut tanquam spectaculum proposita sint obtutibus oculorum,
forcia facta patrum, serries longissima rerum (Virgil, Aeneid i. 641), et quicquid in orbe
quibusque personis, locis, temporibus bene gestum est cognoscatur, quod ma
le actum est caueatur.

Que, a uentis quattuor, portas quattuor ha
bens: a oriente prospectat Indiam; ab occidentem Hiberniam;A quattuor lateribus, quattuor climata impariter distantia. *** ab aquilone maiorem Normanniam ³⁹ ; a meridie eam quam
diuina seueritas, ob ciuiles et naturales discordias,
Britannis reliquit angularem angustiam. Qui olim
discidiis et odiis amaris Britanniam in Angliam mu
tauerunt, Omne regnum in se diuisum, desolabitur (Matt 12:25). et quibus adhuc moribus fulgeant, qui uicinantur
eis, cum lacrimis legunt.

Habet preterea nostra Cestria ex Dei
munere, ditantem atque decorantem amnem secus urbis muros
pulchrum atque piscosum,De amne diua. et a meridiano latere receptorium nauium ab Aquitania, Hispania, Hibernia, Germania ueni
entium, qui remige Christo per laborem et prudentiam mercatorum
bonis pluribus reparant et reficiunt urbis sinum, ut modis
omnibus consolati per graciam Dei nostri, etiam frequenter uberius et profusius
bibamus uinum, quam illa regionum loca quae gaudent prouentibus uinearum.
Preterea reumate cotidiano non cessat
eam reuisere maris patentissima plenitudo,De maris accessu et recessu. que apertis
et opertis latissimis harenarum campis, indesinenter gratie uel in
grate aliquid mittere uel mutuare consueuit, et suo acces
su uel recessu affere quippiam uel auferre. Unde nuper
piscium copiam prouincialibus attulit et piscatoribus uitam
ademit.Hoc uere contigit et habitator nouit. Qui auidi preter modum, aquam biberunt ultra modum
et dum fretum exhaurire uolunt, fluctibus absorti sunt. ⁴⁰ Adhuc
eciam nostros serenat obtutus speciosissimum maris litus, mira
bili Creatoris potencia, nunc existens aqua, nunc arida, ubi
parente pelago Potentis imperio quantumlibet consuetis,De planicie harenarum. *** tamen ampla sensatis datur ammiratio, quod eodem die, eodem loco
et aptissimum iter facit Deus uiatoribus ad gradiendum, et altis
simum gurgitem aquatilibus ad natandum. Quod aliquis
delicatus aut durus, nesciens naturam maris, credere for
tasse contempneret, si non orbis astrueret, oculus com
probaret.

Habet eciam plateas duas equilineas et excellen
tes in modum benedicte crucis, per transuersum sibi obuias et se
transeuntes,De plateis Cestrie. que deinceps fiant quattuor ex duabus, capita
sua consummantes in quattuor portis, mistice ostendens atque
magnifice, magni Regis inhabitantem graciam se habere,
qui legem geminam noui ac ueteris testamenti per misterium sancte
crucis impletam ostendit, in quattuor euangelistis. Quod non
potest culpari, confictum, eo quod intus et interius ueritas
rerum, pascit aspectum. Neque in hoc timemus iudicem ius
tum, quia debet esse ueritate solidum, quod traditur memorie liter
arum. At siquis alienus captat experimentum, accedens et pro
bans, uno oculo uideat literam et altero locum. Michi
multo amplius ex uoto feruido ad Deum uoluntatis in
cumbit, intimis ad eternum Patrem optare uisceribus, Lector commonetur. ut si
homo compositus urbem dilectamintueri necne desiderat,
ille qui simplex est Deus, tueri non desinat et ciuibus
karissimis placidissimus protector sit, qui plateas eorum in
modum gloriose crucis aptauit.

Hoc simul intuendum
quam congrue in medio urbis, parili positione cunc *** torum, forum uoluit esse uenalium rerum,De foro. ubi, mercium
copia complacente precipue uictualium, notus ueniat
uel ignotus, precium porrigens, referens alimentum. Nimi
rum ad exemplum panis eterni de celo uenientis, qui natus se
cundum prophetas in medio orbis et umbilico terre ⁴¹ , omnibus mundi
nationibus pari propinquitate uoluit apparere. Deus rex noster ante secula operatus est salutem in medio terre. Illud precipue
prudens aliquis gaudenter attendat, quod Deus omnipotens paterna
bonitate prospexit, et ad salutem ciuium, altius et eminentius or
dinauit. Nam siquis stans in fori medio,Caritati sic est. Cauillationi aliquid deest. uultum uertat ad
ortum solis, secundum ecclesiarum positiones, inueniet Iohannem Domini precursorem ab oriente, Petrum apostolum ab occidente, Werburgam uirginem
ab aquilone, archangelum Michaelem a meridie.
Nichil illa scriptura uerius: super muros tuos Ierusalem constitui cus
todes (Isa 62:6). Nichil hac euidentia dulcius cui tales Deus contulit seruatores ; sollempne munus, suaue misterium. Confortat animos
et pascit intuitum.

Excerpt 11

[Folio 14v]

12

Item nemo
pacienter accipit, ⁴² si locus tesauri sui a uersutis et uul
pibus frequentatur, si laceratur et leditur, si frequenter uertitur ac
uersatur, quia si effoditur, arpagatur. Agnosce Cestria
tesaurum gracie creditum caritati tue! Pelle grauis palpebras
sompni!Utinam intime ducentur, quod intime dictur. Perpende collatum suaue munus Altissimi!

Excerpt 12

[Folio 15r]

10

Perpende o
dilecta ciuitas fauorem Patris Aeterni, Scriptor ad ciues. non reicias allo
quutiones alumpni tui, quia emulor te emulatione fide
li. Hortamenta modica noli reputare uentos, quia ue
ementer diligo ciues meos! Intuere quales pro timore
nocturno uigiles tibi Cristus apposuit, qui cardinalem custodiam ⁴³ deputauit! Quorum unus ad omnem occursum
hostilis argutie plene sufficeret, set (ut decus esset)
dignitas eluceret. Non propter infirmitatem ancessit
numerus, set ut ineffabiliter bonus innotescat Deus, qui sue omnipotencie et bonitatis participes, nostros
esse uoluit seruatores.

Excerpt 13

[Folio 15v]

1

Potentes quippe nimis in aula Regis preda
re sufficiunt ad auxilium carceris ⁴⁴ . Qui feliciter cum Deo
regnant in monte ⁴⁵ , facile reprimunt uires inimicas in ualle. ⁴⁶ Facile cedunt socii eius, qui non est, sanctis Dei qui potens, sa
piens, bonus est. In Iob: habitent in tabernaculo eius socii eius qui non est. Aspergatur in tabernaculo eius sulphur (Job 18:15). Ideo non est quia Deo esse desinit, quia periit, scilicet ueritati et caritati. Milia milium ⁴⁷ ministrant ei, qui nobis
prouidet dulcedine ineffabili. Participes nempe maiestatis eterne cum deputantur ad custodiam terrenorum, facilitate mi
rabili premunt et pellunt quicquid predestinatis ad uitam occ
urrit aduersum.

Excerpt 14

[Folio 15v]

21

Et quociens
a perigrinantibus ⁴⁸ auxilium fideliter inuocatur, alacriter exhibe
tur, benigne datur, ut Deus glorificetur. Hoc attendat
ciuis meus, hoc confitendo refundat prouincialis carissimus
Deum in sua bonitate collaudans et testimonium scripture
confitentis usurpans:In libro Sapientie. tu autem dominator uirtutis cum tranquilli *** tate iudicas et cum magna reuerentia disponis nos (Wisd 12:18) . Pro
reuerentia magna racionis et amoris assurgat intelligen
tia, ut se saltim aliquantulum dignetur excutere sepe in nobis uel
mortua uel languens considerationis industria. Refundatur
uberior actio graciarum, recalescat ardentior deuocio
ciuium, ut digne perpendat pectus paternum suauis et
simplex caritas filiorum. Ante Dei uultum gloriantur in celesti
bus qui nos tuendos susceperunt in puluereis sedibus.

Excerpt 15

[Folio 16v]

19

Ecce enim
ciuitatem nostram, ut predictum est, sanctis seruatoribus uelut
quadruplici sorte commissam,Incipit de quattuor portis Cestrie nostre: seriatim de Iohanne, Petro, Virgine, et Angelo. ab oriente suscepit cle
mentia Domini Precursoris; ab occidente celestis potencia
Ianitoris; ad aquilonem uigil Virginis pulcritudo;
ad meridiem mira Angeli claritudo. Plures preterea
sunt qui nos ambiunt et adiuuant ad salutem, set
honore et reuerentia omnium, quibus unum caput Cristus est, *** ob quadrati misterium, quattuor ad cardinalem ponere placuit
firmitatem. Pulcre igitur ab orientalis introitu platee, pau
lulum separatus in latus austri qui olim fugit in terris tu
multum populi, uere uacans et uidens quam suauis est Dominus, dili
genter attendit ortum sideris matutini, quod de uirginali talamo procedens, spiritu et sanguine nobis oriri complacuit,
precursor eiusdem sideris, Iohannis Baptista preciosus propheticis, meritis et predulcibus, uenerabilis nimium et preclarus. Ipse
consonanter et congrue custodiam credentium tenet ab
oriente,Quodammodo ita est. qui nasciturum De filium preueniens paruo tempore,
factam eius natiutatem mirabiliter meruit indicare
, indice promens agnum Dei, qui per innocentiam singularem tulit
peccatum mundi, ut haberemus ortum gratie per remissionem peccatorum;
qui per reatus parentum feceramus nobis occidua passionum. Qui
fecunditate munerum Dei plenus, mundane fecis oneribus plaudere potuit expeditus. Altus et electus preco Summi Principis et nobis apte positus in foribus orientis ut fores
carceris aperiret et ad fidem filii Dei uniuersitatis humani generis aspiraret.

Excerpt 16

[Folio 22v]

11

Tantus igitur et tam mirabilis noster Iohannes, diues in Dei lumine, et dignior omni laude, potens in aula Regis, pius et misericors ad incolas pulueris, precursor aeterni Principis,
preclarus excellentibus meritis; De porta Iohannis. ipse dignatus est Cestriam in sua sorte
suscipere et suauissimus gratie ac tutele sue sinibus confouere.

Excerpt 17

[Folio 23r]

6

Ne
enim ad tuicionem nostram, uelut fidens sanctitati sue, uideretur sibi
solus sufficere, uel dedignans socium de consortio non curare,
ad pacem pupillorum qui reuera secundum Ionam nesciunt quid sit inter
dexteram et sinistram (Jon 4:11), ⁴⁹ et ad maiorem diligentiam tutamenti Petrum
Apostolum assumpsit portarium paradisi; ut pro suscepto ministerio
coram Dei iudiciaria sede, facilius ambo simul infirmas acti
ones ciuium excusarent, fortius ulciones auerterent, fecundius
gratiam impetrarent. Itaque probantes se ministros Christi et dispen
sationis misteriorum Dei, unus in specula, altus in cathedra, ⁵⁰ tanquam
se inuicem hortantur sociali gaudio.

Excerpt 18

[Folio 24v]

3

Michi obtigit ad custodiam porta solis, ⁵¹
tibi credita est porta maris, quem marinis fluctibus in
cumbentem, maris conditor misericorditer euocauit et ministerium
tuum mirabiliter permutauit, ut succederet tibi pro captura
piscium conuersio populorum, ⁵² et deinceps foret studio et amori
pro salo aquarum salus animarum.

Excerpt 19

[Folio 26v]

18

Itaque diues in genere, ⁵³ noli esse
pauper in specie, set institutus ab eterno Domino, ut saluti tocius orbis inuigiles, bonitati tue creditam Cestriam, uelut Dei castra
custodias. ⁵⁴ Tuta maneat te habens uigilem contra
nocentium impetum, et noctis horrorem.

Excerpt 20

[Folio 27r]

23

Ciuium sit uidere et prudenter aduertat saltem
literatus habitator Domini uocem: tu es Petrus et super hanc petram *** edificabo ecclesiam meam (Matt 16:18). Quanta uerborum consequentia, quanta rerum euiden
tia infra muros Cestrie, magis in occiduis et propius occidentem
iuxta portam maris condita sit ecclesia Domini Saluatoris, reuera
tanquam firmitas et fundamentum basilice Petri apostolorum principis, ⁵⁵
ut uidelicet nomen dignatio deriuaret, racionem rebus osten
deret, oculus solem uideret, suauitatem operum Dei sensa
tus agnosceret et excitatis de sompno lectoribus approbata
ueritas eluceret. Itaque metientes secundum literam Pauli nos
met ipsos nobis (2Cor 10:12) , ut temporibus uideamur concordare modernis,
quamuis diu modernum esse non possit quod maris instar
rota mundi uertit ac uoluit, attestatur et astruit sti
lum nostrum, etiam uenerandorum canicies sacerdotum Sacerdotale testimonium. Walterum
loquor et Andream, ⁵⁶ quorum unus in edicula Christi, alter in basilica Petri, De porta Petri. ille decanus diu extitisse dinoscitur, iste deuotus
famulus apostoli scitur, qui longo temporum tractu sacris
altaribus ministrantes, propicio Saluatore, felici gradu functi
sunt , et arras iam, ut uidetur, diuine bonitatis adepti, la
borum suorum tesauros, ad celestia transtulerunt. Istis liquet
et ceteris qui norunt locum et loci situm, quam iocunde luceat
ibidem ueritas promissorum, quomodo uelut literaliter pariat et
portet petra Petrum, quomodo Verum Principium et Magister Humilitatis
apostoli sui firmauerit principatum, statuerit edificium, muniens a
mari, et protector contra portas inferi Aecclesia Christi quasi basis ecclesie Petri. quam benigne fecerit
semetipsum basim benedictionis oculis intelligentium, et soli *** dum apostolice fidei fundamentum.

Excerpt 21

[Folio 28r]

10

Qui Petrum nobis dedit patronum Cestrie, quem portarium ante fecerat celestis curie, ut noxia cuncta declinans
donum pacis et gratie suis debeat ouiculis optinere.De Roma et Cestria: collatio. Qui sibi
Romam elegit ut dictaret, Cestriam ut defenderet. ⁵⁷ Ibi statu
ens generalem tronum, hic constituens speciale templum, inde
scribens iura legum, hinc nobis subueniens a gemitu la
borum.

Excerpt 22

[Folio 29v]

9

Sedet igitur nobiscum
Benignissumus, tanquam seruans limitem mundi ad laudem
Dei, ut et Britannia benedictum in nomine Domini crederet et ne
simplex Hibernia fidei sagenis relicta recideret. Sic Pe
tro placuit aulam suam erigere in finibus occidentis, De porta Petri. ut
e cancellis suis oues suas a fronte prospiceret, et a tergo
germanam insulam contineret. Habet eum Italicus concla
mantem, habet Anglicus quiescentem. ⁵⁸ Ibi consistorium et
litigium, hic confugium et latibulum. Ibi sepius fatigatus,
huc se conferat feriatus. Ibi frequentia multitudinis,
hic fomentum mansuetudinis. Ibi strepit populus,
hic petit eum paruulus. Ibi causis notior, a curis hic
liberior. ⁵⁹ Ibi denique tumultus et negotia, hic tranquillitas
per ocia.In Roma auctoritas, in Cestria affectus.

Excerpt 23

[Folio 38r]

17

Huc usque de porta Petri. Hec prope portam Petri dicen
da duximus, Dei nostri bonitatem humiliter deprecantes, ut
ciuitas Cestria, quae tanti ducis antiquitus templum sibi
struxit in terris, patrocinantis affectum experiatur in
celis. ⁶⁰

Set nunc iam nobis de Libro Regum ueniat insig
ne testimonium, accedat de Veteri Testimento uidua Sareptana,De uidua que pauit Heliam. que nostre assercionis propositum uideatur accin
gere, plena consonantia. ⁶¹ Quae uoluit colligere duo *** ligna, quae uoluit comedere moritura, nesciens in
instanti futurum, quod fuerat posterioribus seculis proferen
dum, gaudia permissi cumulant inopina dolores, ⁶²
nesciens a Deo sibi missum hospitem, qui liberalitatem re
munerans, farine ydriam fecundaret ac longam
lechito infunderet largitatem. Eleganter autem scriptura pre
ueniens, hanc uiduam uocat uidelicet per prophetiam pul
cre nimium et preclare cum necdum lapsu temporum et annorum uir eius inclinato capite spiritum emiserit in monte Caluarie. Ipsa tamen alto et uenerabili sacramento ante tempus
passionis Christi colligere uidebatur ligna crucis ChristiMisterium crucis in uidue lignis.,
proiecta et proculcata a perfidis Iudeis, set per illuminati
onem gratie et fidem filii Dei dulcia nimis et amabilia
Christianis. Comodet itaque nobis hec duo ligna, ut trada
mus
unum precursori Domini atque ipsius portario, alterum uero
committamus Virgini et Arcangelo, quatinus a uentis quattuor
pie nobis et prouide consulentes, consolationem gratie et pro
tectionem custodie optineant sedi sue et ciuitati nostre,¶Intelligat prudens lector consequentiam. ut priores duo unum lignum erigant in por
rectum et directum ad lineam ueritatis, sequentes
duo alterum lignum applicent et uniant ad letici
am caritatis. Sicque fiet ut in exitu portarum et ex
tensione platearum nostrarum, commemoretur nobis crucis
uitale signum et uenerandum misteriumIn Cestria est euidens in plateis. et quod in orbe *** credentibus pacem et presidium, hoc in urbe manentibus,
salutem infundat ^vi et gaudium.

Set iam duabus portis, Iohannis et Petri, uidelicet orientali et occidentali , utcumque ^vii pertactis,
ad Virginis portam deinceps ueniendum est,Incipit de porte Virginis ut etiam
inde aliquid dicere satagamus, prout dicendum dederit Virginis sponsus. Vbi ueemens amor indigenarum trahit
affectum, set dignitas materie terret elinguem, uolentem
aliquid reponere ad competenciam loci et ciuium caritatem. Verum quia erudito lectori multum dissimiliter sapit stilus
et stilus, qui omnem literam componit ad libram et ibi cir
cumferre satagit explorationis oculum, ubi bauosus et bru
tus nec suspicatur aliquid inquirendum,¶Vere dicitur hoc, ¶nullus color ceco quia caret oculo. demus tamen operam ^viii ,
ut literatis sensibus, non tam limatum eloquium, quam lucida
porrigatur euidentia rerum. Res et enim ipse multoci
ens etiam sine literis habent linguam suam, que interius
absque lectione uel uoce, mentem oblectentur humanam. ⁶³
Itaque portam aquilonis Virgini assignauit miris racio
nibus omnium rerum conditor et iustissimus ordinator Deus.

Excerpt 24

[Folio 54v]

7

De foco furente qui nulli fauet. Item ignis inuadit plateas ciuium, ⁶⁴ incipit lambere lucella temporum et annorum
, structa sternere, partis non parcere, pulcra planare, peccata
punire, edes euertere, animos mestissimos reddere, deicere
decorem, inducere uastitatem, cognicionem aduentantibus tollere,
confusionem manentibus importare. In memoriam uenit nomen
illud absque monitore, uenit in mentem uocabulum uenerabile,
strepit populus, petit paruulus, gemit infirmus; De porta Virginis. Virgo reco
litur, Virgo recensetur, Virgo memoratur, quasi dormiens
excitatur, quasi in uiam posita reuocatur, ⁶⁵ quasi in alto consistens
inuocatur. Non est in populo tam simplex neque fatuus qui tunc
nesciat ethimologiam nominis eius. Wereburga quia tuens urbem. Ipsa comuni necessitate
quasi fortissima prece pulsatur et petitur aduenire flammarum
insanias mitigare, dampna, pauperiem, opprobium declinare.
Nichil amplius formidatur quam ne differat uel moretur. Ibi
necessario innotescit eius nominis euidentia.

Excerpt 25

[Folio 55r]

7

Set quam in scriptura Job tam eleganter
asseritur, nichil in terra fit sine causa (Job 5:6), utinam perpendat et at
tendat saltem literatus Cestrie habitator,¶Quare Virgo ab aquilone. quo iudicio, qua
dispositione, portam aquilonis uirginali custodie Deus omnipotens uoluit consignare. Cum enim ipse dixerit per prophetam ab
aquilone pandetur omne malum super faciem uniuerse terre (Jer 1:14),
uideretur non solum consequens, set etiam necessarium contra fornacem do
lorum non tam uirilem manum et dexteram, quam et uirtutem robustam,
ualidam, numerosam uigilanter opponere. Vbi namque omne
malum panditur et omnis malicie auctor insidiatur, percutit et
bachatur unius Virginis simplicitas et innocentia, sustinere
uel sufficere a quo crederetur? Veniret contra aquilonis maliciam frigidam, inuidiam feruidam saltim precursor ille qui regem errantem prophetica auctoritate corripuit,In Jeremia est frigida cisterna que ^ix malicia ibidem interpretatur. ⁶⁶ ueniret
Petrus, qui concilia calcans impiorum principibus restitit,
ueniret ipse Michael ad nota luctamina, qui draconem
uicit. Numquid in parte et ex parte periculosa Virginem
statuisse dicetur ceca fortuna? Aut de tribus prenominatis *** si nullus dimittere debuit portam suam , habet plures alios
nostra ciuitas ex munere Saluatoris uigiles idoneos et excel
lentes, assumeret sibi contra maliciam aquilonis seruatorem Jacobum apostolum ⁶⁷ uel certe confessorem Martinum , ⁶⁸ aut etiam Olauum amabilem atque preciosum. ⁶⁹

Excerpt 26

[Folio 60r]

21

Pari litera lucet in rebus, qualiter assidue uel
in Hiberniam recedentes, uel in Angliam reuertentesSi hoc contueris, cur non confiteris? ibi
suaue capiant refrigerium, sollempne contubernium,
a sole et imbribus tectum, utrumque dedicantes et moras *** pariter et meatum. Ibi statiuas ordinant, ibi tempora nectunt,
concordiam uenti et maris expectant. Dat regia uirgo re
fectionem, fatigatis requiem, fessis ab unda uel itinere repa
rationem. Recedens inde, retenta memoria, reparatus apud
se dicet: populus iste Domini est et de terra eius egressi sunt (Ez 36:20), corus
sanctorum, liberale collegium; mella fluant illis, ferat et ru
bus asper amomum (Virgil, Ecl 3.89).Nullus mutus nisi qui malignus. Si fuerit homo, reputabit. Si
pecus fuerit, redditor Deus erit. Inter tot uenientes im
possibile est, ut ipse non ueniat qui dixit, cuius dictum non
preterit, hospes fui et suscepistis me (cf. Matt 25:35). Quod sensum alium
uel certe ueriorem non habet, quam uos ciues eritis in mea ciuitate. Omnibus par uotum est, regem suscipere non solum li
benter set etiam optanter hospicio, certis quod uberius suo remu
nerentur obsequio.De porta Virginis. Quis regem celi fouere ducat non solum
fructuousum set etiam gloriosum? Aut ipse patietur panem
artum et aquam breuem (Isa 30:20), ubi uiderit feruidam fidem?

Edes denique memorata uelut Dei castra fouet in Cestria, ⁷⁰
uidimus momentis nostris quod utinam maneat sempiternis.
Quod siquis sciolus rerum et locorum permiserit euidenter et bre
uiter inferre uerum, cognationem exigit porta cum patria,
quod cuidam innotuit experientia propria, qui plusculum in pane
contractior et constrictus a panis fuit erogatione se
motus. ⁷¹ ¶Recordetur qui intelligit quod hic legit, quod scriptor honeste tangit. Illud etiam intuendum, qualiter ipsum uirginis monasterium ambiatur quatuor mansionibus alborum monacorum , ⁷² . qui Reginam celi profitentur dominam, ⁷³ ad consolationem
presentis exilii et requiem futuram. Nam a fronte Cumbermare et a tergo Basinwerc
et a lateribus, ad euidentissimum modum crucis, competenter
et pulcre distinctis spaciis a quattuor monasteriis, uelut
preconum laudibus comendatur, ut almum et album sit
quicquid medium inuenitur. ⁷⁴ Quippe instar uitalis ligni et
dominici patibuli, que ab oriente in occidentem protensa sunt,
paululum longiora sunt, et que ab aquilone in austrum,
iuxta transuersum crucis lignum, breuia sunt.

Que percipit
lector, nonne perspicit habitator? Quociens recordamur,
animo reparamur. Rebus ostenditur quod stilus loquitur.

Excerpt 27

[Folio 87r]

23

Iste
est igitur Michael prepositus Paradisi, quem honorificant ^x *** angelorum ciues, per quem Deus uoluit glorificare Cestrenses. Et quo ante diuinitatis aspectum dignior assistit,
eo dulcius in suo ministerio Cestriam complectitur et custo
dit. Et qui de arce celesti auctore Deo conatus impi
os eliminauit, ipse Cestrie inimicos propellit et extin
guit. Qui etiam, prudentiores ammonens consequenter,
ad austrum posuit tentorium suum ut quos ab aquilonis
latere gloriosa uirgo Wereburga uictores probat,
ad uerum requiem et meridianam lucem ipse perducat. ^xi Michael et Wereburga.
Isti enim simul unius platee duo inicia sortiti, conue
nientissime susceperunt asseruandas portas geminas
quia semper est angelis cognata uirginitas. Hec
prope portam Angeli dixisse sufficiat, ut ad ea, que
secuntur, series destinata pertendat.

Quod si recapi
tulari breuissime quatuor ingressus portarum placet:Recapitulacio.
Iohannes uigilat ab oriente ut felicitas oriatur, Petrus
ab occidente ut iniquitas moriatur, Wereburga
ab aquilione ut hostilitas confundatur, Michael
a meridie ut eternitas conferatur. Qui et alios
secum habent excellentissimos et idoneos urbis uigi
les et ciuium protectores qui sufficiant et suaue du
cant habitatores amplecti et fouere et ante Dei pre
sentiam precibus comendare.Limphas Dei quo plus biberis, dulciores inuenies; hoc habet usus, crede ueteribus. Nam cum pleni sint
dulcedine et sanctitate, in eternitatis fonte bibunt, *** quam misericorditer et benigne pupillis oporteat prouidere.
Haec de quatuor portis tuis pingenda credidi, ciuitas Cestria, ut quod habet lector in litera, teneat habitator
in oculis et memoria. Memor tui sit superna pietas et
eterna clementia, quae me olim in primis annis alu
isti et cum nequirem discernere inter opposita, ⁷⁵ literis institu
isti. Aucta sis Dei beneficiis et celesti misericordia, dulcis et alumpna prouincia, merearis auxilium et protec
tionem apud uniuersitatis Auctorem. Aperiat tibi
sua uiscera, qui nostras lauit maculas in columpna sancte
crucis arborea et in eius gratuleris nomine qui plenus
est nectarea pietate.

Prospiciat paci tue gloriosa uirginum uirgo, ⁷⁶ que purissimum pectus aperuit
uestiende ueritati, ut possemus in terris filium Dei
quamuis indignis et culpabilibus oculis intueri. Et ipsa
enim misterio dulci duas sibi uoluit basilicas infra
muros tuos edificari euidenter ostendens quod et te
protegat in presenti et eternam tibi, si grate seruias,
uitam, sufficiat emereri.
In una comes caput ciuium
cum sua curia pro more obseruat diuina sollempnia, ⁷⁷
in altera basilica miraculum prebetur cum muliebris
sexus mirabiliter preliatur. ⁷⁸ Dormis dilectissima ciuitas ad spectaculum; negligentia tibi grauat
palpebras oculorum. Curris frequenter aspicere *** canum rictus, ferocias molosorum, quam horrende tauros
lacerant et artus ursorum. Ante annos paucissimos
erumpens extra muros prosiluisti, omnis etas, sexus, condicio
cucurrit, uix anicula sub tecto remansit, De colludio illo, ante Iohannem filium regis et Filippum de Wirescestria ^xii . ⁷⁹ spectari
duos armis septos et equis impositos, quadam loci planicie
ut fidenter dicam futurorum presagio contendere, ⁸⁰ cum pro suo
modo sine militari exercitio, tamen uirtute uesana coram
filio regis et quodam altero de proceribus regni sine ludo
luderent et pro laude labili multis intuentibus actis cal
caribus et calentibus animis decertarent. Ibi tamen iuxta
uotum tuum Anglus preualuit et emulum insecutus
artauit, ut maiorum tumor ceperet et minorum tenor
cresceret,Nota hoc. pluribus illud spectantibus prudentibus aliud
expectantibus. Set siue hec magna signauerint, siue
modica, siue nulla, uacante nugacitatis aspectu,
confer te ad spectacula puritatis, pulcritudinis, pacis, pensa quam pium, quam preciosum lucere in
terris uitam angelorum.
Habes non extra set intra
murum, De sanctimonialibus, ancillis Dei. merum et mirandum uirtutis argumentum.

Excerpt 28

[Folio 111v]

10

Itaque lector meus attendat, qualiter ipsa domina nostra uirginum Virgo, quam, sicut res docent, duas habere memorie sue basilicas diximus infra muros urbis,De basilicis Domine nostre, benedicabilis Marie . terciam sibi constitui placuit extra muros,
uicinam ecclesiae Iohannis Domini precursoris, ⁸¹ pulcro uera
citer ordine, gestorum plenissima racione. Nempe
apud Nazareth Galilee, olim saluata ab archangelo, cum concepisset de spiritu sancto plena gaudiorum,
propter salutem orbis terrarum, exurgens cum festinacione abiit in montana (Luke 1:39) et intrauit domum Zacharie et salutauit Elisabeth (Luke 1:40) cognatum suam. Nimi
rum ex celesti nuncio et comuni gaudio omnium condi
torum suaue nimis ac sullime editura colloquium,
pariter et seni ac prouecte mulieri ipsa expedicior et *** liberior, facilior et fecundior, quamuis altior et eminenti
or tamen uirgo iuuencula, prebitura pietatis ob
sequium, iam in suo portans utero filium, qui post
ea lauit pedes apostolorum.

Iustissime igitur atque pulcher
rime apud nostram Cestriam, pro sua matre matri Domini quasi refundens uicem¶De processione que sit festis diebus a clericis Cestrie inter duas basilicas . suae in Christo familie,
inspirauit Iohannes Baptista consuetudinem, ut festis
temporibus atque dominicis diebus,
coris incedentibus et uoci
bus dulcissimis resonantibus, gloriosae uirginis ac Domini genitricis ecclesiam deuotissime satagant uisitare
et consuetis officiis pro more uenerabilis cleri, ad Eterni Regis gloriam officiosissime salutare. Veraciter tanquam
diceret Baptista clarissimus sibi ministrantibus rebus
simul et racionibus. Quia tria uidentur in temporibus,
semel, sepe, ac semper,Semel, sepe, semper: unum montanis Iudee, alterum Cestrie, tercium in eternitate. per humilitatem et iusticiam
contendere satagamus, ⁸² et reddamus regine celi officii
et gratie fecundissimum fenus, ut crescentibus comodis,
quia semel in terris dignata est meam matrem salu
tare, nos ei sepe curemusdignissimas laudes salu
tando refundere, quatinus eius gloriosis precibus mere
amur in celis, semper et aeternaliter himnos nostros cum
angelis sociare.

Hec cum ita sint, ut dicamus
pauca que restant: intendat Cestriae habitator, *** exeunti portam orientalem, qualiter ei trinus uiarum
trames aperitur et pulcra super locorum uocabulis,
que se offerunt, consideracio inuenitur; nec solum
pulcra, set etiam iocunda. Nam progressus paulu
lum a ciuitate si directus incedit, statim a fron
te uenientem locus excipit, quem nominant Villam Christi;De triuio Cestrie quod aperit exeuntibus et plures latuit de proxime uicinis. si uero flectit ad dexteram alter locus, quem uocant
incole, Veterem Vadum; si autem uertitur ad sinistram,
uenitur ad locum, quem de latibulis insidiantium,
recte dicunt Vallem Demonum.

Vt autem nos ex mani
festa re ^xiii utamur morali racione consequenter omnia
occurrunt, quia Christum inuenit uerum orientem, qui
recte tendit; qui declinat in dexteram contra scripturam
prohibentem deuiasse ad ultimum se probabit; qui flec
tit in leuam, lesionem uitare non poterit. Errores
autem contrarios hinc inde sic accipiamus, ut errantium
dextera uideatur esse superba iusticia, leua autem segnis
morum custodia et in qualibet harum deuius, a dextris
mordeatur a draconibus, a sinistris spolietur a la
tronibus, ut experimento tactus in reliquum rectus
discat incedere et pro sua salute deuia declinare.
Legitur enim, inter uicia contraria, medius limes
uirtus est (cf. Horace, Epistulae 1. 18. 9). Et noster Iohannes: dirigite uiam Domini, *** rectas facite inquit semitas Dei nostri (Luke 3:4) ⁸³ , quia, qui ambulat
simpliciter, ambulat confidenter. Et sepe felicius ac
melius ualefacit humanis rebus simplex et innocens
uita quam uersutus sensus et alta sapientia. Nam
qui, per confidentiam meriti uel contumatiam sullimis
ingenii, regiam inter errores medios uiam relinquit,Nota.
superbos anfractus in gaudium non transmittit, qui
ad dextram uel leuam temere declinauit. Vnde
colligitur nichil utilius, nichil melius, quam in progres
su uiarum uelut in porta urbium recte incedere
ac recte uiuere, quia per linearum ductum itineris
ad lucem tenditur orientis. ⁸⁴

Illud etiam omnimodis
attendatur, quod uelut simplex et originale quoddam
rei uocabulum lingua Saxonica, Cestria, ciuitas dicitur,Nomen. sicut euidenter et lucide claret intuentibus ex
compositione. Sic enim teste historia Claudiocestriam
appellamus, quam Romanus imperator Claudius ex
struxit, Leircestriam quam Britonum rex Leirus con
stituit, Rofecestriam, quam teste BEDA, Rof quidam
uir primarius antiquitus possedit ac tenuit. ⁸⁵ Itaque
prudenter aduertat saltim inter nos manens literatus habitator, non sine causa leuiter ac lusorie
contigisse, cum cetere urbes ex loci situ uel memoria *** constructorum seu accidenti aliquo uocabulum sint sor
titae ^xiv , nostra Cestria nomen resonet maternum, magnifi
cum, singulare. ⁸⁶ Quod nos excellentie deputemus,
quia cum potentissimos paradisi, pios seruatores habeamus,
fauore illorum et precibus, custos est nostri capitis Christus.
Tunc enim ueraciter ac uitaliter ciuitas deputatur, cum
in omni tempore omnium Deus eam seruare ac salua
re dignatur. Quod si non fouet per gratiam, frustra uigi
lat qui custodit eam. Et tunc lapsus suos per lacri
mam loquitur, quam sibi deuotam Dominus perire non patitur.

Si quis autem petit, uel in pleno, uel in proximo, secundum
habitionem ^xv morum prouinciales tangere,De moribus prouincialium. instar reliquo
rum uiuentium pro locis terrarum, ceteris Anglis in parte
dissimiles in parte meliores, in parte inueniuntur
equales. ⁸⁷ Videntur autem in primis quod est optimum,
secundum generale specimen morum, conuiuio comunes,
cibo alacres, hospicio liberales, ira facilies, lingua labiles, subiectionis ac seruitutis impatientes, afflictis clementes, pauperibus compassibiles, cognatum sanguinem fouentes, labore parcentes, felle dupplicitatis immunes, edacitate nil graues, molimina nescientes,
per usurpatum sepe licentiam aliena mutantes,
siluis ac pascuis habundantes, carne ac pecore diuites, Britonibus ex uno latere confines et, per longam transfu
sionem morum, maxima parte consimiles. Illud
eciam intuendum, qualiter Cestrie prouincia, Lime nemoris
limite lateraliter clausa,De Lima nemore. quadam a ceteris Anglis priuilegii
distinctione sit libera et per indulgentias regum atque
excellentias comitum magis in cetu populi gladium
principis quam coronam regni consueuit attendere¶Comiti paret regem non pauet. et in
suis sinibus etiam maximas negociorum discussiones licenter ac liberius explicare. ⁸⁸ Hec igitur Hibernis recepto
ria, Britannis uicina, Anglorum sumministratur annona ^xvi ,
situ eleganti, portarum positione antiqua, duris ex
perimentis exercitata, amne ^xvii pariter ⁸⁹ et oculis decora,
secundum nomen suum ciuitatis uocabulo digna, sanctorum
uigili cincta custodia et per misericordiam Saluatoris
diuinitatis semper auxilio communita.

Ista pro nostro
modulo de Cestrie sinibus xviii siue locis dicenda duximus,
reponentes ei uel parua munuscula, que prima nobis
ubera protulit et temporum contulit alimenta, since
riter optantes aliquem beniuolum super alumpno
loco maiora simul et meliora dicere et in laudem nominis Dei Cestriam uenerabiliter eminere.